Les Calanques

På sjøsida ligg eventyret; smale viker og bukter (aka calanques) som skjær seg innover i det drivkvite kalkfjellet. På sidene av desse «calanques» og dalane innom dei, er det veggar og spir opptil 200 meter høge.

Grande Chandelle ligg litt tilbaketrekt og tronar som eit vakttårn; synleg frå mest heile området. Ikkje rart dei tok til å klatre her for 130 år sidan! Ein gjeng klatrar frå Molde enda opp her i ’80 etter å ha regna ned frå Chamonix.

Tilbakeblikk: En Vau i 1980. Foto: Bjørn Magne Øverås

Geografien

Eg trudde lenge Les Calanques var det same som Calanque en Vau. Så feil kan ein ta! Les Calanques er to lave fjellkjeder og lave åsar heile vegen frå Marseille til Cassis.

Frå dette høgdedraget skråar terrenget ned mot Middelhavet. I vest ligg Massif de Marseilleveyer. Her er ikkje dei store calanques, og klippene er trekt litt tilbake frå havet.

Dei mest kjende klatreklippene ligg ved Callelongue (1), men der er klipper innover mot Sommet de Marseilleveyer og langs sjøen austover mot Calanque de Sormiou.

«Attraksjonen ved Les Calanques er fleirtaulengders ruter i tradisjonell, fransk stil.»

I åsane austom Massif de Marseilleveyer er der tre lave eid (col) mellom bysida og havet. Her ligg dei to store calanques Sormiou (2) og Morgiou (3), begge er busette. Sugiton (4) er ein tredje og mindre calanque skvisa inn nærmare neste fjellkjede. Nesa og åsane mellom desse calanques er bratte og har også sjøklipper.

Superklassiker: Opp og ned på Super Sirene (6b, 4 tl.). Foto: Øystein Dahl

I aust ligg Massif de Puget med den frittliggande Grande Chandelle (5) i fronten. Aust om Chandelle endrar landskapet karakter; skråningane ned frå Mont Puget endar i høge sjøklipper over calanques som er meir som vide bukter å rekne.

Calanque de Devenson (6) har ein lukka amfi opp mot klippene. Calanque de Eissadon (6) har sjøklipper, men også eit stort tårn: Aguille de Eissadon.

Calanque de Oule (7) har strand, men også store sjøklipper mot Belvedere de en Vau og Pointe Castelveil.

Heilt i aust ligg Calanque en Vau (8 el 9) i enden av ein dal som startar på Col de Gardiole. Her er ein canyon med tårn, spir og veggar ned til stranda, men også ei stor sjøklippe på høgresida. Sjøklippa er ein del av Pointe Castelvieil som er halvøya mellom calanques de Oule og en Vau.

Overhengende: Øystein Dahl på cruxet i Les Futurs Croulants (6a+). Foto: Kjetil Solbakken

Klatring

For meg som ikkje er frankofil, er det få kilder tilgjengeleg om klatrehistoria her. Det verkar som dei starta utforskinga i vest. Både calanques Callelongue, Sormiou og Morgiou er lett tilgjengeleg frå Marseille.

Det same er Grande Chandelle. Calanque de Vau er lett tilgjengeleg frå Cassis og tidleg utforska. Klippene som stuper rett ned i havet ved calanques Deveneson, Eissadon og Oule, er både vanskeleg tilgjengeleg og ganske høge. Det ser ut som desse er utforska seinare og har størst innslag av trad-/adventure-klatring.

«Omgrepet «french free› kjem frå denne perioden. Dei brukte lite sikring der det var lett, og drog seg opp etter faste sikringar når det vart vanskeleg.»

Når det gjeld pionerar er eg på litt tryggare grunn; det er to namn som går igjen på ruter frå 1940 til 1970: Gaston Rebuffat og Georges Livanos (aka «le Grec»). Mange av deira ruter er klassikarar og krev sin klatrar den dag i dag.

Både Gaston og le Grec var fødde i Marseille. Medan Gaston hadde ambisjonar og lukkast som alpinist og forfattar (med i «Légion d’Honneur»), vart le Grec buande i Marseille og laga 400 nye ruter i Calanques til han «abdiserte» på 70-talet.

Standplass: Kjetil Solbakken midt i Éperon de l'Arche des Américains (6b+). Foto: Øystein Dahl

Attraksjonen ved Les Calanques er fleirtaulengders ruter i tradisjonell, fransk stil. Fransk stil har sjølsagt ikkje vore uendra i 130 år; den har epokar vi kjenner att frå andre stadar. Glanstida var 40- til 70-talet og dei fleste klassiske rutene er frå denne perioden.

Sikring var fjellboltar og ulike stenger og flattjarn med auge som er støypt fast i naturlege og bora hol. Omgrepet «french free› kjem frå denne perioden. Dei brukte lite sikring der det var lett, og drog seg opp etter faste sikringar når det vart vanskeleg. 

«Nokre klassikarar er tilbakestilt slik at naturlege sikringar må brukast, men det gjeld for mindre enn ein tredel av rutene og mest på dei store sjøklippene.»

På 80- og 90-talet gjorde innverknad frå sportsklatring seg gjeldande.  Klassikarar vart rebolta med Petzl splittboltar. Det vart sett fleire faste sikringar for å fremje friklatring.

Frå årtusenskiftet og framover har der skjedd ei meir kritisk renovering av klassikarar. Splittboltar er bytta ut med limboltar og Fixe/Petzl ekspansjonsboltar.

Eg meiner å sjå at talet på faste sikringar er noko redusert frå førre epoke. Nokre klassikarar er tilbakestilt slik at naturlege sikringar må brukast, men det gjeld for mindre enn ein tredel av rutene og mest på dei store sjøklippene.

Klassiske fleirtaulengders-ruter i Les Calanques er ikkje bolta som sportsklatreruter. Der er mange sportsfelt også – særleg i calanques Callelongue, Sormiou, Morgiou og Sugiton.

Massivt: Sydveggen av Grand Chandelle med Buffat- og Livanos-ruter på rekke og rad! Foto: Tore Lundberg

Ticklist

Her kjem nokre råd og erfaringar om nokre klatreområder. Alle ruter nemnde med namn har eg klatra og kan anbefale.

• I Callelongue (1) ligg Rocher des Goudes og Rocher de St-Michel rett bakom landsbyen, og er syneleg derifrå. Le Barrin på Goudes (6a, 4tl) , La Rectiligne (5c, 3tl) og Le S (6a, 4tl) på St-Michele er flotte ruter på. Det er kort veg opp til klippene og lett å finne skugge ved varme og livd for vind.

• I Calanque de Sormiou (2) er der eit stort nes på vestsida som fører ut til Bec de Sormiou. Her er ruter på begge sider av ryggen og på neset. På vestsida må ein gå eller rappellere ned til starten av områda Diedre Guem og Lui d’Ai. På Bec de Sormiou ligg L’Antecime  (5c, 6tl) og fleire klassikarar til venstre for denne. Rutene er lange, og startar på ei lita strand.

• I Calanque de Morgiou ligg klippene Cret St-Michel og Belvedere (3). Det er lettast å nå klippene frå Luminy. La Grand Diedre Jaune (5b, 5tl) på venstresida av St-Michel er ein Livanos-klassikar.

• Aguille de Sugiton (4) når ein også frå Luminy. L’Arete du Vallon (4c, 4tl) og mange kortare ruter på vest- og austsida.

• På Grande Chandelle (5) er det Arete de Marseille (6a, 6tl) som gjeld! Sydveggen lokkar til fleire turar!

• I Calanque de Eissadon (6) kan ein gå ned til sjøen. Aguille de Eissadon ligg på vestsida. Går ein denne, rappellerer ned og fortset opp ryggen, tek det ein heil dag. På austsida startar Au Trefonds du Passe (6b, 6tl) rett ut av ei hole i havkanten. Etter den bratte starten er det lettare sva til topps.

• Under Belvedere de en Vau (7), ligg Calanque de Oule med Les Futurs Croulants (6b, 7tl). Like under toppen mot vest ligg ei bivuakkhytte. Nedom hytta mot syd fin ein rappellruta. Denne ruta er renovert tilbake til det opphavelege – ta med eit rack (BD kammer fra 0,4-3).

• I Calanque en Vau (8 eller 9) ligg Grande og Petite Aguille, Super Sirene(6b+, 4tl) og la Saphire (5b, 4tl) på venstresida (sett mot havet). På høgresida ligg Falaise de droite med Hemming-traversen (DWS). Eit nivå opp går ei lang hylle svakt skråande nedover mot syd. I veggane over hylla ligg L’Eperon des Americans (6c, 5tl) og Pilier droit de la Pasterelle (6a, 4tl). Lettare ruter lenger til venstre på hylla.

Les-Calanques-7

Praktiske råd

Camping Les Cigales i Cassis er ein velplassert og triveleg camping med enkel butikk og bar.

Vegråd for å finne fram rekna frå Cassis: 

(1) Til Callelongue / Les Goudes: frå Cassis køyr gamlevegen D559 vestover inn i Marseille. Passer ein diger 1. oblix inn på ein snorrett Boulevard Michelet med ein ny 2.oblix lagt der framme. Ta til venstre i første rundkøyring ned Avenue de Prado.

Ta til venstre ved David i rundkøyring og følg stranda mot Les Goudes og vidare til Callelongue. Trygg parkering og vaktbod. Grøn merking 50 meter inn i dalen  mot høgre.

(2) Til Calanque de Sormiou: ved 1. oblix ta skarpt vestre og følg merking til Sormiou. Vegen over eidet er oftast stengt. Trygg parkering ved bommen. Frå stranda opp til høgre for siste huset. 

(3) Til Calanque de Morgiou: køyr av til Luminy og så langt vegen går (jernport). Trygg parkering, men ein må vere her før ni om morgonen.

Følg grusveg mot Col de Sugiton. Ein stor stein har guldotta vinkel til høgre; følg god sti til høgre, men ta skarpt venstre ved rusta jarnstong. Følg denne stien til varda kryss opp mot veggane.

(4) Til Calanque de Sugiton: som (3), men gå heilt til Col de Sugiton. Kryss betongplassen svakt til venstre og følg god grusveg gjennom eit par svingar. Ta til høgre i spisst Y-kryss nedover mot Calanques de Sugiton.

Gjennom kløfta med betongdekke og eit lite stykke etter den skarpe svingen. Følg trapp og sti nedover, men pass på skarp høgresving tilbake mot dalen i kløfta.

Bukta: Saphireryggen i profil. Foto: Øystein Dahl

(5) Til Grande Chandelle: som (4), men følg grusvegen lenger etter Col de Sugiton langs kvit-raud (GR 98) merking. Følg GR98 opp tre sikksakkar (250 m) til neste høgdenivå.

Gå rett fram (langs brinken) svakt, svakt nedover mot renna under vestsida av Grande Chandelle. Opp renna bak pinakkel og ut av renna til høgre ca 100 meter under Arete de Marseille.

(6) Til Calanque de Eissadon: der D559 passerer ein militærleiren, er det avkøyring på venstre side. Der er 2 bommar og mange forbodsskilt. Vegen fører til utrygg parkering på Col de la Gardiole; tøm bilen!

Asfaltveg til skogstasjonen, ta til høgre og venstre langs gjerdet og skarpt høgre mot en Vau. I botnen av dalen er det eit kryss. Ta til høgre her, men – NB – etter 15 meter ta til venstre langs smalare sti som er merka med brunt.

På toppen av neste rygg er helikopterplass av betong. Kryss denne og finn sti som går ned i neste dal (som munnar ut i Calanque de Oule). Før sjøen ta opp skråninga på vestsida av Calanque de Oule .

Frå toppen av ryggen ser du no ned i Calanque de Eissadon og. Stien går vidare mot toppen av Calanque de Devenson (og vidare bak Grande Chandelle til Luminy).

(7) Til  Belvedere de en Vau: som (6), men ved helikopterplassen ta svakt til venstre mot Belvedere de en Vau.

(8) Til Calanque en Vau: som (6), men følg dalbotnen (før høgresvingen og brun merking) heilt ned til sjøen.

(9) Til Calanque en Vau: i Cassis følg merking mot Les Calanques til Port Miou og parkere på sydsida av denne.

Gå ned i bukta (båtplass) og følgje høgre side av bukta til Port Pin. Ta venstre dalsøkk ut av Port Pin, kryss ryggen og gå rett ned mot dalen som fører til en Vau.

Opp: Rolf Friedli på Les Futurs Croulants (6a+). Cruxet er to taulengder over. Foto: Elisabeth Friedli